Planowanie miejskie określa warunki wyjściowe, od których będzie zależało zużycie i produkcja energii w mieście w długim okresie. Wyzwania, przed jakimi stają dziś miejscy planiści i urbaniści są spore, wieloaspektowe i wzajemnie powiązane, a konieczność zaspokojenia różnych potrzeb powoduje silną rywalizację o przestrzeń i środki. Najczęstszą praktyką radzenia sobie z tymi wyzwaniami jest podejście sektorowe, w którym różne zespoły eksperckie opracowują rozwiązania wpisujące się w ich obszar kompetencji i zainteresowań. Tymczasem w wielu sytuacjach sektorowe rozwiązania nie są już możliwe, gdyż skala i złożoność problemów wymagających rozwiązania przekracza granice różnych sektorów. Tak ujmuje to Henk Ovink, Specjalny Wysłannik Królestwa Niderlandów ds. Międzynarodowej Gospodarki Wodnej i zwolennik zintegrowanego planowania: „Złożone wyzwania wymagają prawdziwie kompleksowego i integrującego podejścia oraz transformatywnych i innowacyjnych rozwiązań”. Musimy określić różne wzajemnie zależne potrzeby i zaplanować dla nich inspirujące i zrównoważone ścieżki realizacji.” (Ovink & Boeijenga 2018 p. 190). Tak więc tym, czego potrzebujemy, jest bardziej zintegrowane podejście do planowania przestrzennego, umożliwiające opracowywanie złożonych rozwiązań.

Co rozumiemy pod pojęciem zintegrowanego planowania miejskiego?

Zintegrowanie planowanie miejskie ma charakter interdyscyplinarny i stawia czoła wyzwaniom w całej ich złożoności. Jego głównym celem jest „szukanie możliwości rozwiązania problemów w sposób holistyczny.” Ovink & Boeijengap.191). Aby zapewnić efektywną i nieprzerwaną dostawę energii oraz jej racjonalne wykorzystanie, zarówno dziś jak i w przyszłości, należy równocześnie działać w kilku kluczowych obszarach, obejmujących miejską mobilność, system zaopatrzenia w energię, efektywność energetyczną po stronie popytu i zbilansowane zagospodarowanie dostępnej przestrzeni, oraz wspólnie je rozwijać z myślą o osiągnięciu wspólnych celów energetycznych.  

Wyzwaniem dla zintegrowanego planowania miejskiego jest taka organizacja naszej przestrzeni do życia, aby poszczególne jej funkcje wzajemnie się wzmacniały, mogły się rozwijać i nie stawały sobie na drodze. Zintegrowane planowanie miejskie jest nowoczesnym podejściem planistycznym blisko powiązanym ze złożoną naturą miast i potrzebą stworzenia zrównoważonych i odpornych miejsc do życia ludzi. Koncepcje dotyczące tego, jak takie planowanie powinno wyglądać, są złożone i muszą wpisywać się w lokalne warunki.

Dlaczego zintegrowane planowanie miejskie jest właściwym podejściem?

Rozwiązania z zakresu zintegrowanej urbanistyki to bardzo często rozwiązania solidne i odporne na zmieniające się warunki. Multidyscyplinarna natura tych rozwiązań zapewnia, że  będą one zdolne stawić opór nieoczekiwanym wyzwaniom i dostatecznie elastyczne, aby zaadaptować się do nowych sytuacji. Co więcej, w ich opracowanie zaangażowany jest szeroki krąg interesariuszy, planistów i ekspertów, co daje silne wsparcie dla wdrażania nowych projektów mających na celu rozwój miasta. Jak to ujął urbanista Peter Calthorpe:  „Im bardziej złożone systemy będziemy tworzyć, tym bardziej zrównoważone one będą.” (London 2002).

Kluczowym aspektem zintegrowanego planowania jest współpraca pomiędzy sektorami, która ma zastąpić negocjacje pomiędzy nimi. “Podczas gdy negocjacje zawsze prowadzą do wypracowania średnich rozwiązań – ponieważ każdy stopniowo z czegoś rezygnuje, aż osiągnięty zostanie kompromis – współpraca ma na celu uzyskanie nie średniego, lecz maksymalnego wyniku. ( … ) siłą napędową współpracy jest determinacja, aby wnieść wkład do wspólnego rozwiązania.” (Ovink & Boeijenga p. 145). Z uwagi na wzajemne powiązania i złożoność wyzwań, przed jakimi stają miasta, oznacza, wartością dodaną wynikająca ze współpracy przedstawicieli różnych środowisk jest możliwość zaproponowania takich rozwiązań, które przyniosą wiele różnych korzyści dla różnych sektorów.

Jakie są kluczowe komponenty zintegrowanego planowania miejskiego w kontekście projektu MULTIPLY?

Celem projektu MULTIPLY jest pomoc miastom w poprawie efektywności energetycznej poprzez wdrażanie zasad i elementów zintegrowanego planowania miejskiego – na całym swoim obszarze lub na obszarze wybranych dzielnic. Naszą ambicją jest, by zrealizowane w jego ramach działania stymulowały wdrażanie zintegrowanych rozwiązań obejmujących zwłaszcza trzy obszary, które w praktyce trudno od siebie odseparować. Są to: zarządzanie energią, transport i mobilność oraz planowanie przestrzenne.

• Zarządzanie energią – transformacja systemu energetycznego w kierunku systemu zrównoważonego wymaga ograniczenia zużycia energii, jej wytwarzania z odnawialnych źródeł oraz wykorzystania ciepła odpadowego. Duży potencjał oszczędności energii jest związany z osiedlami mieszkalnymi, gdzie można uwolnić go poddając budynki renowacji i wprowadzając odpowiednie standardy budowlane, a także z sektorem transportu i mobilności, gdzie także można wprowadzić wiele inteligentnych i efektywnych rozwiązań. Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych na większą skalę będzie wymagało więcej przestrzeni na instalacje wytwórcze niż jej wytwarzanie z paliw kopalnych. Przestrzeń tą trzeba więc znaleźć w ramach planowania zagospodarowania przestrzennego. Wielopłaszczyznowe planowanie może też okazać się niezbędne dla efektywnego zagospodarowania ciepła odpadowego.

• Transport i mobilność – rozwinięta intermodalność, dobrej jakości usługi transportu publicznego, innowacyjne systemy dostaw i inteligentne zarządzanie ruchem ograniczą emisję CO₂, zanieczyszczenie powietrza i tłok na ulicach. Rozwiązań tych nie da się jednak wprowadzić bez nawiązania mądrej współpracy z planistami i urbanistami. Kolejnym proklimatycznym rozwiązaniem jest rozwój e-mobilności, który z kolei wymaga współpracy z sektorem energetycznym. Będzie on bowiem prowadził do zwiększonego zapotrzebowania na energię elektryczną i infrastrukturę służącą do jej dystrybucji, co wymaga powiązania strategii rozwoju e-mobilności z planowaniem rozwoju lokalnych systemów energetycznych. 

• Planowanie przestrzenne – efektywne wykorzystanie przestrzeni staje się coraz bardziej konieczne, zwłaszcza w miastach. Stworzenie zrównoważonych systemów urbanistycznych wymaga dobrego zrozumienia także systemu transportowego i energetycznego, aby móc zaproponować efektywne rozwiązania. Kwestie transportowe i energetyczne mają bowiem znaczący wpływ na komfort życia, zdrowie i integrację mieszkańców.

London S. 2002, “The City of Tomorrow:An Interview with Peter Calthorpe”CRiT journal, issue 3-2002

Ovink H. & Boeijenga J. 2018 “Too bigRebuild by Design’s Transformative Response to Climate Change” nai010, Rotterdam